Bài học này đề cập đến các cuộc cách mạng tư sản diễn ra ở châu Âu và Bắc Mỹ, cung cấp kiến thức trọng tâm để học sinh có thể hiểu rõ hơn về sự phát triển lịch sử trong giai đoạn này. Việc ôn luyện bài học sẽ giúp học sinh củng cố kiến thức và đạt kết quả tốt trong môn Lịch Sử lớp 8. Lý thuyết Lịch Sử 8 theo sách Chân trời sáng tạo: Bài 1 - Các cuộc cách mạng tư sản tại châu Âu và Bắc Mỹ Hy vọng rằng tóm tắt này sẽ là tài liệu hữu ích để học sinh có thể ôn tập và nắm vững những kiến thức quan trọng trong chương trình học của mình.
1. Cách mạng tư sản Anh - Chân trời sáng tạo-Lý thuyết Bài 1 CÁC CUỘC CÁCH MẠNG TƯ SẢN Ở CHÂU ÂU VÀ BẮC MĨ
a) Nguyên nhân
Vào thế kỉ XV - XVI, Anh chứng kiến nhiều thay đổi kinh tế - chính trị - xã hội:
- Nền kinh tế chuyển sang phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa.
- Xã hội biến động: nông dân bất mãn với nhà nước phong kiến; tầng lớp quý tộc mới nổi lên mạnh mẽ về kinh tế nhưng thiếu địa vị chính trị.
- Chính quyền chuyên chế của vua Sác-lơ I tạo nhiều bất ổn chính trị.
Năm 1640, vua Sác-lơ I triệu tập Nghị viện để tăng thuế mới nhằm đàn áp cuộc nổi dậy ở Xcốt-len, nhưng bị từ chối, khiến mâu thuẫn giữa nhà vua và nghị viện ngày càng sâu sắc.
b) Diễn biến chính
Giai đoạn 1 (1642 - 1648)
- Tháng 8/1642, vua Sác-lơ I tuyên chiến với Nghị viện, cách mạng bùng nổ với ưu thế ban đầu nghiêng về quân đội nhà vua.
- Năm 1648, Nghị viện đánh bại quân đội của vua Sác-lơ I.
Giai đoạn 2 (1649 - 1688)
- Năm 1649, vua Sác-lơ I bị xử tử, Anh trở thành nước Cộng hòa, cách mạng đạt đỉnh cao.
- Năm 1653, Ô.Crôm-oen thiết lập chế độ độc tài quân sự.
- Năm 1660, chế độ quân chủ được khôi phục sau khi Ô.Crôm-oen qua đời.
- Tháng 12/1688, Nghị viện đảo chính, thông qua Dự luật về các quyền, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
c) Kết quả, ý nghĩa, tính chất và đặc điểm
- Kết quả: Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
- Ý nghĩa: Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Anh.
- Tính chất: Là một cuộc cách mạng tư sản nhưng không triệt để vì vẫn duy trì ngôi vua và quý tộc mới.
- Đặc điểm: Lãnh đạo bởi giai cấp tư sản và quý tộc mới, hình thức nội chiến.
2. Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ -Chân trời sáng tạo-Lý thuyết Bài 1 CÁC CUỘC CÁCH MẠNG TƯ SẢN Ở CHÂU ÂU VÀ BẮC MĨ
a) Nguyên nhân
- Nguyên nhân sâu xa: Thực dân Anh ban hành nhiều đạo luật hạn chế sự phát triển kinh tế của 13 thuộc địa, làm căng thẳng quan hệ giữa chính quốc và thuộc địa.
- Nguyên nhân trực tiếp: Sự kiện ngày 16/12/1773, nhóm người Bắc Mỹ tấn công các tàu chở chè của Anh tại cảng Bô-xtơn, dẫn đến nghị viện Anh ra lệnh đóng cửa cảng và ban hành các đạo luật hạn chế kinh tế thuộc địa.
b) Diễn biến chính
- Ngày 16/12/1773, người dân Bốt-tơn tấn công ba tàu chở chè của Anh.
- Từ 5/9 đến 26/10/1774, Hội nghị lục địa tại Phi-la-đen-phi-a đòi vua Anh xóa bỏ các luật cấm vô lý, nhưng không được chấp nhận.
- Tháng 4/1775, chiến tranh giữa chính quốc và thuộc địa bùng nổ, quân đội thuộc địa do G. Oa-sinh-tơn chỉ huy.
- Ngày 4/7/1776, Tuyên ngôn Độc lập được thông qua, xác định quyền con người và độc lập của các thuộc địa, hình thành Hợp chúng quốc Hoa Kì.
- Sau nhiều khó khăn và thất bại ban đầu, quân đội thuộc địa từng bước đánh bại quân Anh.
- Tháng 10/1781, quân đội Anh đầu hàng.
- Tháng 9/1783, Hiệp định Pa-ri được kí kết, Anh buộc phải công nhận nền độc lập của 13 thuộc địa.
c) Kết quả, ý nghĩa, tính chất và đặc điểm
- Kết quả: Lật đổ sự thống trị của thực dân Anh, giành độc lập cho 13 thuộc địa, hình thành Hợp chúng quốc Hoa Kì.
- Ý nghĩa: Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Bắc Mỹ, cổ vũ phong trào đấu tranh giành độc lập trên toàn thế giới.
- Tính chất: Là một cuộc cách mạng tư sản nhưng không triệt để vì không thủ tiêu chế độ nô lệ.
- Đặc điểm: Lãnh đạo bởi giai cấp tư sản và tầng lớp chủ nô, hình thức chiến tranh giải phóng dân tộc.
3. Cách mạng tư sản Pháp -Chân trời sáng tạo-Lý thuyết Bài 1 CÁC CUỘC CÁCH MẠNG TƯ SẢN Ở CHÂU ÂU VÀ BẮC MĨ
a) Nguyên nhân
Cuối thế kỉ XVIII, Pháp trải qua nhiều chuyển biến quan trọng:
- Chính trị: Pháp vẫn là nước quân chủ chuyên chế do vua Lu-i XVI đứng đầu, gây nhiều bất bình trong nhân dân.
- Kinh tế: Nông nghiệp lạc hậu, mất mùa thường xuyên, công - thương nghiệp bị chính sách thuế của nhà vua kìm hãm.
- Xã hội: Mâu thuẫn giữa các đẳng cấp ngày càng sâu sắc, Đẳng cấp thứ ba bất bình với chính sách của vua và hai đẳng cấp trên.
- Tư tưởng: Trào lưu Triết học Ánh sáng được đón nhận rộng rãi, thúc đẩy cách mạng.
Ngày 5/5/1789, vua Lu-i XVI triệu tập Hội nghị ba đẳng cấp để tăng thuế nhưng không đạt được sự đồng ý của Đẳng cấp thứ ba, đẩy mâu thuẫn lên cao.
b) Diễn biến chính
- Ngày 14/7/1789, nhân dân Pa-ri tấn công ngục Ba-xti, khởi đầu cuộc cách mạng.
- Tháng 8/1789, Quốc hội lập hiến công bố Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền với khẩu hiệu “Tự do - Bình đẳng - Bác ái”.
- Tháng 9/1792, chế độ phong kiến chuyên chế bị lật đổ, nền cộng hòa được thành lập.
- Tháng 1/1793, vua Lu-i XVI bị xử tử, Liên minh phong kiến châu Âu tấn công Pháp.
- Tháng 7/1793, Rô-be-spie thiết lập nền chuyên chính cách mạng, đánh bại liên minh phong kiến châu Âu, cách mạng đạt đỉnh cao.
- Tháng 7/1794, tư sản phản cách mạng đảo chính, lật đổ Rô-be-spie, cách mạng thoái trào.
- Năm 1799, Na-pô-lê-ông lên nắm quyền, cách mạng kết thúc.
c) Kết quả, ý nghĩa, tính chất và đặc điểm
- Kết quả: Xóa bỏ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập nền cộng hòa, khẳng định các quyền tự do dân chủ của công dân.
- Ý nghĩa: Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Pháp, tạo ra thay đổi sâu rộng và để lại dấu ấn trong lịch sử châu Âu.
- Tính chất: Cách mạng tư sản.
- Đặc điểm: Lãnh đạo bởi giai cấp tư sản, hình thức nội chiến và chiến tranh bảo vệ tổ quốc.